Ào ạt như những cơn sóng thần và động đất, người Việt Nam cũng vừa tiếp nhận một khối lượng khổng lồ đến ngộp thở về sự sùng kính và ngợi ca nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, nhân ngày giỗ lần thứ 10 của ông, 1 tháng 4.
Mọi thứ về người nhạc sĩ hiền lành và thơ mộng này đang trở thành một kho vàng cho những khai thác mang lại sự kiện và lợi nhuận, nhân danh lòng thương mến hay đức phục vụ công chúng, bất chấp bản tính khi còn sinh thời của ông là một người thích tế nhị và kín đáo. Và chắc chỉ không riêng năm nay, mà nhiều năm nữa, những chi tiết, những điều riêng tư của ông sẽ còn được phơi bày đến tận cùng.
Người ta nhìn thấy nó như một điều không cưỡng lại được, dài hơi và thu hút, từ những con người tự xưng mình là rành rẽ cho đến nghiên cứu, từ những tờ báo có tiếng chuẩn mực cho đến những bản tin tầm phào. Dĩ nhiên, có thể không loại trừ với sự thoả hiệp của ai đó trong số những người thân của ông Trịnh Công Sơn.
Cuộc đào bới đó, chưa thấy có chặng dừng, dù tiếng dao kéo và búa chày đã cùn mòn và hỗn mang.
Nhưng ngay cả trong cái vẻ của sự diễn đạt lần hồi cạn kiệt đó, trải qua nhiều năm tháng, những người yêu và biết về một Trịnh Công Sơn có thật, vẫn không hiểu sao người ta đang cố bỏ quên những phần rất quan trọng về cuộc đời người nhạc sĩ này.
Người ta không nói rõ đến giá trị lớn nhất của Trịnh Công Sơn, rực rỡ và xứng đáng nhất vẫn là tập Ca khúc Da Vàng, nói về cuộc chiến 30 năm như là một cuộc nội chiến anh em, không có kẻ chiến thắng mà chỉ có thân phận con người trĩu đau. Chính vì điều này, với chế độ Việt Nam Cộng Hòa, ông gặp nhiều khó khăn, và sau năm 1975, ông cũng phải đi học tập cải tạo – không rõ trong bao lâu.
Người ta cũng không nói về chuyện ước ao đến khi nhắm mắt của Trịnh Công Sơn về việc xin được tái bản bộ Ca Khúc Da Vàng nhưng thất bại, từ thời của ông bộ trưởng Văn hóa Trần Hoàn kéo dài đến bộ trưởng Nguyễn Khoa Điềm. Lời hứa sẽ xem xét và duyệt chính thức cho phép vẫn treo lơ lửng ở đó. Quan điểm hát về nỗi đau của một dân tộc mà không chọn lựa mình đứng về một phía nào đã là viên sỏi khó chịu trong chiếc giày tư tưởng của nhiều quan chức Việt Nam cho đến hôm nay.
Người ta không nói về Trịnh Công Sơn với những sự mòn mỏi và thậm chí vô nghĩa qua nhiều bài hát để ca ngợi thủy điện Trị An, ca ngợi Saigon 20 năm sau ngày thống nhất... v.v. Một giai đoạn mà nhiều bài bình luận đã tạm gọi đó phần đời “sáng tác để tồn tại” của người nhạc sĩ lừng danh này. Dường ai như mọi người cố tình né tránh việc nhìn thấy rõ rằng những năm tháng sáng tác thiếu sự tự do tuyệt đối và tính trung dung thế sự của ông, đã khiến hiện tại lúc ông còn sống thiếu sự rực sáng hơn những gì trong quá sứ son trẻ của đời ông, thậm chí vào lúc cuộc sống mong manh giữa lằn đạn.
Những cuộc lắp ghép tên tuổi của Trịnh Công Sơn với Bob Dylan, rồi có thể đến Joan Baez... sẽ chẳng có giá trị gì nếu phần lịch sử Ca Khúc Da Vàng – vốn gắn liền với một giai đoạn lịch sử của dân tộc – không được nói rõ, làm rõ và nhìn nhận minh bạch với tư duy tử tế nhất.
Phần quá khứ gằn liền với quê hương đầy bom đạn và thân phận của một kẻ sĩ chọn lựa cuộc đời là lẽ sống tự do, trung dung, nếu không được nói đến, ai sẽ hiểu cho ông rằng ông mãi mãi là kẻ cô đơn của bất kỳ hệ thống chính trị nào, dù là trong hay ngoài nước của người Việt. Chắc chắn, nỗi cô đơn đó đáng kính trọng và chia sẻ hơn là những câu chuyện tình được phanh phui mỗi ngày trên báo chí.
Cuộc đời của Trịnh Công Sơn toả sáng khi hát về bi kịch của một dân tộc, và nếu trân trọng một giá trị, có lẽ cần nên trả lại và nói đủ về ông một cách hoàn chỉnh. Hơn là cứ mãi nhảy múa và ngợi ca giả dối chung quanh sự thật. Nếu Trịnh Công Sơn chỉ đơn giản là một người viết tình ca thâm thuý, những cơn sóng thần ngợi ca như hiện nay lại là một điều lố lăng.
Không ai có thể phủ nhận Trịnh Công Sơn là một người tài năng. Nhưng chỉ có tài năng mà thôi, thì đặt tên một con đường cho riêng Trịnh Công Sơn sẽ bất thường, nếu như không có những con đường Đỗ Nhuận, Lưu Hữu Phước, Trầm Tử Thiêng, Nguyễn Đức Quang hay Phạm Duy.
Và đột nhiên, thiếu sự thật, người ta dễ nhìn thấy những ầm ĩ chung quanh đời Trịnh Công Sơn khiến ông được yêu mến, chỉ là son phấn. Và thậm chí kéo theo một lớp người luôn tung hô và nghe nhạc như là một phong trào muốn chứng tỏ mình là sành điệu và trí thức. Vào mỗi dịp tưởng nhớ về ông, người ta nhìn thấy đúng là có những tấm lòng, nhưng cũng có vô số những tiếng leng keng rao bán sự rỗng tuếch của mình như kiểu tung hê nhạc Trịnh là thiền ca, triết ca… khoả lấp đi những gì thật sự đẹp nhất của cuộc đời Trịnh Công Sơn.
Nghệ sĩ Việt Nam, có vô số những cuộc đời như vậy, gắn liền với chìm nổi của dân tộc, và nếu chỉ nói được một phần, hoặc ồn ào khoả lấp, là giả dối và phi nhân.
Tuấn Khanh
Khánh Ly
by San Truong on Monday, March 28, 2011 at 12:37pm
Bà Dao Ánh xuất hiện khi sắp tới ngày kỷ niệm 10 năm ra đi của Trịnh Công Sơn. Không biết những lá thư ông viết cho Dao Ánh bây giờ in thành sách bán có chạy không. Không biết sinh thời Trịnh Công Sơn có làm cho ai hạnh phúc. Nhưng, khi chết có vẻ như ông đã làm cho nhiều người rưng rức khi họ nói đến những ngày đã được ông yêu.
Báo chí Sài Gòn nói về các “Diễm” của Trịnh Công Sơn cũng đúng thôi. Công chúng có lý do để tiếp cận với ông từ những khía cạnh có vẻ như con người nhất. Có lẽ cũng nên cám ơn những người phụ nữ có thể đã làm hay lên những ca khúc của ông. Nhưng, có một người phụ nữ nếu không nhắc tới khi nói về sự nghiệp của Trịnh Công Sơn, tôi nghĩ, sẽ là một thiếu sót thuộc về phạm trù đạo đức. Người phụ nữ đó là Khánh Ly.
Tôi hiểu lý do báo chí Thành phố không nói tới Khánh Ly. Năm 1997, bà đã từng làm cho chúng tôi khốn đốn. Lúc ấy, trên tờ Tuổi Trẻ, Tuấn Khanh có bài báo nói rằng: “Khánh Ly là người hát nhạc Trịnh Công Sơn hay nhất”. Phản ứng đầu tiên không phải là chính trị mà là những giọt nước mắt của một ca sỹ nghe nói đang là một “bống của Sơn”. Nhạc sỹ Trịnh Công Sơn điện thoại cho một nhà văn khi ấy đang là biên tập viên của tờ Tuổi Trẻ-hình như ông chỉ than “nói chi vậy”.
Nghe nói khi sang Mỹ, Khánh Ly có phát biểu và hát những bài “chống cộng”. Đụng chạm tới “cộng” thì trong tờ Tuổi Trẻ khi ấy có đủ hồng vệ binh để lập ra cả một thành trì. Những cuộc giao ban nội dung không còn nói chuyện âm nhạc, các phóng viên được yêu cầu “đứng trên lập trường của một tờ báo Đoàn” để phê phán tính “khách quan tiểu tư sản” khi khen ngợi một ca sỹ hải ngoại bấy giờ được coi là “phản động”.
Những cuộc kiểm điểm này đã như một giọt nước để một nhóm phóng viên đã phải rời Tuổi Trẻ trong nước mắt như: Tuấn Khanh, Huỳnh Thanh Diệu, Đỗ Trung Quân...
Sau đó ít lâu, tôi cùng một vài anh em tới nhà Trịnh Công Sơn nhân Bùi Công Duy vừa vinh quy từ Nga. Tôi có hỏi ông: “Sao anh lại phản ứng khi báo Tuổi Trẻ nói Khánh Ly là người hát nhạc của anh hay nhất?”. Trịnh Công Sơn cười: “Đương nhiên là Khánh Ly hát hay nhất. Nhưng, cô ấy đang ở bên kia, các em nó ở đây. Khánh Ly thì không còn cần ai khen trong khi các em nó nghe, buồn. Tội”.
Tôi “biết” Trịnh Công Sơn khi gặp Trần Ngọc Phong ở trường sỹ quan. Trong cuốn sổ lưu bút của Phong, có tấm hình anh chụp chung với “chú Sơn” và một trang viết rất tình cảm mà “chú Sơn” dành cho chàng trai 19 trước ngày lên đường ra Biên giới. Trong thời gian tôi lưu lại Sài Gòn trước khi sang chiến trường Campuchia, tôi không rời chiếc máy cassette 2 cửa băng màu đỏ của nhà Phong. Ba Phong, nhà văn Trần Công Tấn, cũng thường xuyên nghe nhạc Trịnh qua giọng ca Khánh Ly. Trong máy của ông luôn luôn có băng nhạc “Sơn Ca số 7”. Tôi mang theo “Sơn Ca số 7” và giữ nó cho tới ngày rút quân khỏi Campuchia.
Về sau, tôi ráng nghe những người phụ nữ khác hát nhạc Trịnh Công Sơn. Công nhận, rất nhiều người có thể hát nhạc của ông. Nhưng, Khánh Ly đã đặt một chuẩn mực mà có thể sẽ không còn ai chạm tới. Lâu rồi tôi không còn nghe “Trịnh”. Thỉnh thoảng-trên xe, trong quán café-tình cờ nghe giọng Khánh Ly; tôi tự hỏi, nếu như thập niên 1960s mà không có nữ ca sỹ tài năng này, liệu sự nghiệp của Trịnh Công Sơn có đi được vào lòng người như thế.
Huy Đức
Chúng ta đã quá ngán ngẩm cái sự thần thánh hóa,tôn sùng cá nhân.cái sự sùng bái cá nhân vốn đã gây biết bao thảm họa cho không chỉ xứ mình.
Nay nó đang rơi vào một nhân vật[ may thay] không thuộc chính trị.nhạc sĩ trịnh công sơn.
Công bằng mà nói.hiếm có [ hay chưa từng có] một nhạc sĩ Việt Nam nào khi mất đi còn nổi tiếng hơn khi sống.còn tiếp tục tốn giấy mực tranh cãi hoan hô hay đả phá nhưng dù phe nào thì cũng hát nhạc của ông.ghét ca khúc da vàng thì hát tình ca,ghét tình ca sau 1975 thì hát…ca khúc da vàng.hiếm có một nhạc sĩ nào mà chả cần nhà nước,cứ tới ngày giỗ là thiên hạ khắp nước tổ chức.có tài trợ thì vào nhà hát lớn.không tài trợ thì một quán cà phê nhỏ,một cây đàn guitare cũng thành buổi hát hò tưng bừng.trong nước ,ngoài nước,nơi nào có người Việt thì có tổ chức.hiện tượng ấy đáng để tiếp tục tốn giấy mực.đáng để nghiên cứu và phân tích.nghe kể lại lời của cụ K.nói về TCS ” khi còn sống nó { TCS] ngồi chỗ nào thì người ta biết đến chỗ ấy.nó chết rồi thì ở đâu cũng thấy…”.kể cũng không sai.
Con người này làm nghệ thuật đa dạng.viết nhạc [ tất nhiên] vẽ tranh,làm thơ và…viết thư tình.TCS không phải trường hợp duy nhất: Văn Cao,Nguyễn đình Thi và nhiều nhân vật khác cũng đa tài đa dạng.ấy thế mà TCS khi mất thì mọi lãnh vực bỗng trở nên ồn ào khác thường.lãnh vực nào cũng được các anh nhà văn nhà báo kỳ cựu gọi tên: xuất chúng.thư tình gửi một người cũng xuất chúng.tranh chân dung vẽ bạn bè cũng xuất chúng.khen thì cứ tự nhiên,tùy mỗi người nhưng nên có phân tích,lý luận để mà chứng minh cho cái xuất chúng mới là phải lẽ.bạn bè khen nhau thì chả khó tí nào.thông thường khen một người tài năng ,tên tuổi mà không chứng minh,trình bày cặn kẽ thì chỉ duy nhất người khen cũng đang…khen ngầm chính mình.
Tôi- người viết chỉ nhận định riêng rằng.chỉ riêng lãnh vực tình ái dù bằng nhạc,tranh hay thơ của họ Trịnh.ông có một lợi thế không phải ai cũng có được; TCS độc thân suốt đời.kẻ độc thân có quyền yêu đương với ai cũng được.một lúc vài cô cũng chả ai nói gì .cứ thử có vợ mà xem.vẽ tranh làm thơ hay viết nhạc mà đề tặng cô nào cái nhà cháy gấp.cũng chả cần đề tặng hay văn nghệ văn gừng.chả cần yêu iếc lung tung,chỉ mỗi tháng không mang gạo về đổ vào hũ xem sao.vợ có không tru tréo,con cái có ra đứng đường hay không biết ngay thôi.
TCS may mắn không rơi vào “ thảm cảnh” như thế.nên hoạt động nhiều lãnh vực tha hồ.ông chả thuộc về ai mà cũng chả cô nào thuộc về riêng ông.thêm cái vẻ tiều tụy xơ xác trời cho dễ làm mủi lòng vô vàn phụ nữ vốn dễ mủi lòng.cái thất thế ở người bình thường trở thành cái lợi thế của một người tên tuổi.cộng tất cả lại thì quả nhiên là trường hợp hiếm có.nên giờ đây thư tình,tranh ảnh,âm nhạc bỗng trở thành “di sản” .nó là như thế.
Nhân cuốn sách “ thư tình cho một người “ tập hợp khoảng 100 lá thư viết riêng cho nàng Dao Ánh [ từ 1964 đến 1967] những người hiếu kỳ đang chờ xem thơ mộng ,ướt át thế nào.riêng kwan thì bảo đùa “ cô Dao ánh[ nay đang trở thành cụ- cô ấy hơn kwan đâu vài tuổi] dù có 100 lá thư tình cũng thua bà chị ruột Bích Diễm.chỉ cần một bài “ Diễm xưa” đủ lưu danh trong âm nhạc VN rồi.’
Con người này vẫn còn làm tốn giấy mực nhiều năm nữa.
Đợi xem…
Báo chí Sài Gòn nói về các “Diễm” của Trịnh Công Sơn cũng đúng thôi. Công chúng có lý do để tiếp cận với ông từ những khía cạnh có vẻ như con người nhất. Có lẽ cũng nên cám ơn những người phụ nữ có thể đã làm hay lên những ca khúc của ông. Nhưng, có một người phụ nữ nếu không nhắc tới khi nói về sự nghiệp của Trịnh Công Sơn, tôi nghĩ, sẽ là một thiếu sót thuộc về phạm trù đạo đức. Người phụ nữ đó là Khánh Ly.
Tôi hiểu lý do báo chí Thành phố không nói tới Khánh Ly. Năm 1997, bà đã từng làm cho chúng tôi khốn đốn. Lúc ấy, trên tờ Tuổi Trẻ, Tuấn Khanh có bài báo nói rằng: “Khánh Ly là người hát nhạc Trịnh Công Sơn hay nhất”. Phản ứng đầu tiên không phải là chính trị mà là những giọt nước mắt của một ca sỹ nghe nói đang là một “bống của Sơn”. Nhạc sỹ Trịnh Công Sơn điện thoại cho một nhà văn khi ấy đang là biên tập viên của tờ Tuổi Trẻ-hình như ông chỉ than “nói chi vậy”.
Nghe nói khi sang Mỹ, Khánh Ly có phát biểu và hát những bài “chống cộng”. Đụng chạm tới “cộng” thì trong tờ Tuổi Trẻ khi ấy có đủ hồng vệ binh để lập ra cả một thành trì. Những cuộc giao ban nội dung không còn nói chuyện âm nhạc, các phóng viên được yêu cầu “đứng trên lập trường của một tờ báo Đoàn” để phê phán tính “khách quan tiểu tư sản” khi khen ngợi một ca sỹ hải ngoại bấy giờ được coi là “phản động”.
Những cuộc kiểm điểm này đã như một giọt nước để một nhóm phóng viên đã phải rời Tuổi Trẻ trong nước mắt như: Tuấn Khanh, Huỳnh Thanh Diệu, Đỗ Trung Quân...
Sau đó ít lâu, tôi cùng một vài anh em tới nhà Trịnh Công Sơn nhân Bùi Công Duy vừa vinh quy từ Nga. Tôi có hỏi ông: “Sao anh lại phản ứng khi báo Tuổi Trẻ nói Khánh Ly là người hát nhạc của anh hay nhất?”. Trịnh Công Sơn cười: “Đương nhiên là Khánh Ly hát hay nhất. Nhưng, cô ấy đang ở bên kia, các em nó ở đây. Khánh Ly thì không còn cần ai khen trong khi các em nó nghe, buồn. Tội”.
Tôi “biết” Trịnh Công Sơn khi gặp Trần Ngọc Phong ở trường sỹ quan. Trong cuốn sổ lưu bút của Phong, có tấm hình anh chụp chung với “chú Sơn” và một trang viết rất tình cảm mà “chú Sơn” dành cho chàng trai 19 trước ngày lên đường ra Biên giới. Trong thời gian tôi lưu lại Sài Gòn trước khi sang chiến trường Campuchia, tôi không rời chiếc máy cassette 2 cửa băng màu đỏ của nhà Phong. Ba Phong, nhà văn Trần Công Tấn, cũng thường xuyên nghe nhạc Trịnh qua giọng ca Khánh Ly. Trong máy của ông luôn luôn có băng nhạc “Sơn Ca số 7”. Tôi mang theo “Sơn Ca số 7” và giữ nó cho tới ngày rút quân khỏi Campuchia.
Về sau, tôi ráng nghe những người phụ nữ khác hát nhạc Trịnh Công Sơn. Công nhận, rất nhiều người có thể hát nhạc của ông. Nhưng, Khánh Ly đã đặt một chuẩn mực mà có thể sẽ không còn ai chạm tới. Lâu rồi tôi không còn nghe “Trịnh”. Thỉnh thoảng-trên xe, trong quán café-tình cờ nghe giọng Khánh Ly; tôi tự hỏi, nếu như thập niên 1960s mà không có nữ ca sỹ tài năng này, liệu sự nghiệp của Trịnh Công Sơn có đi được vào lòng người như thế.
Huy Đức
nhân trường hợp 10 năm Trịnh Công Sơn...
by Do Trung Quan on Tuesday, 22 March 2011 at 12:21
Nay nó đang rơi vào một nhân vật[ may thay] không thuộc chính trị.nhạc sĩ trịnh công sơn.
Công bằng mà nói.hiếm có [ hay chưa từng có] một nhạc sĩ Việt Nam nào khi mất đi còn nổi tiếng hơn khi sống.còn tiếp tục tốn giấy mực tranh cãi hoan hô hay đả phá nhưng dù phe nào thì cũng hát nhạc của ông.ghét ca khúc da vàng thì hát tình ca,ghét tình ca sau 1975 thì hát…ca khúc da vàng.hiếm có một nhạc sĩ nào mà chả cần nhà nước,cứ tới ngày giỗ là thiên hạ khắp nước tổ chức.có tài trợ thì vào nhà hát lớn.không tài trợ thì một quán cà phê nhỏ,một cây đàn guitare cũng thành buổi hát hò tưng bừng.trong nước ,ngoài nước,nơi nào có người Việt thì có tổ chức.hiện tượng ấy đáng để tiếp tục tốn giấy mực.đáng để nghiên cứu và phân tích.nghe kể lại lời của cụ K.nói về TCS ” khi còn sống nó { TCS] ngồi chỗ nào thì người ta biết đến chỗ ấy.nó chết rồi thì ở đâu cũng thấy…”.kể cũng không sai.
Con người này làm nghệ thuật đa dạng.viết nhạc [ tất nhiên] vẽ tranh,làm thơ và…viết thư tình.TCS không phải trường hợp duy nhất: Văn Cao,Nguyễn đình Thi và nhiều nhân vật khác cũng đa tài đa dạng.ấy thế mà TCS khi mất thì mọi lãnh vực bỗng trở nên ồn ào khác thường.lãnh vực nào cũng được các anh nhà văn nhà báo kỳ cựu gọi tên: xuất chúng.thư tình gửi một người cũng xuất chúng.tranh chân dung vẽ bạn bè cũng xuất chúng.khen thì cứ tự nhiên,tùy mỗi người nhưng nên có phân tích,lý luận để mà chứng minh cho cái xuất chúng mới là phải lẽ.bạn bè khen nhau thì chả khó tí nào.thông thường khen một người tài năng ,tên tuổi mà không chứng minh,trình bày cặn kẽ thì chỉ duy nhất người khen cũng đang…khen ngầm chính mình.
Tôi- người viết chỉ nhận định riêng rằng.chỉ riêng lãnh vực tình ái dù bằng nhạc,tranh hay thơ của họ Trịnh.ông có một lợi thế không phải ai cũng có được; TCS độc thân suốt đời.kẻ độc thân có quyền yêu đương với ai cũng được.một lúc vài cô cũng chả ai nói gì .cứ thử có vợ mà xem.vẽ tranh làm thơ hay viết nhạc mà đề tặng cô nào cái nhà cháy gấp.cũng chả cần đề tặng hay văn nghệ văn gừng.chả cần yêu iếc lung tung,chỉ mỗi tháng không mang gạo về đổ vào hũ xem sao.vợ có không tru tréo,con cái có ra đứng đường hay không biết ngay thôi.
TCS may mắn không rơi vào “ thảm cảnh” như thế.nên hoạt động nhiều lãnh vực tha hồ.ông chả thuộc về ai mà cũng chả cô nào thuộc về riêng ông.thêm cái vẻ tiều tụy xơ xác trời cho dễ làm mủi lòng vô vàn phụ nữ vốn dễ mủi lòng.cái thất thế ở người bình thường trở thành cái lợi thế của một người tên tuổi.cộng tất cả lại thì quả nhiên là trường hợp hiếm có.nên giờ đây thư tình,tranh ảnh,âm nhạc bỗng trở thành “di sản” .nó là như thế.
Nhân cuốn sách “ thư tình cho một người “ tập hợp khoảng 100 lá thư viết riêng cho nàng Dao Ánh [ từ 1964 đến 1967] những người hiếu kỳ đang chờ xem thơ mộng ,ướt át thế nào.riêng kwan thì bảo đùa “ cô Dao ánh[ nay đang trở thành cụ- cô ấy hơn kwan đâu vài tuổi] dù có 100 lá thư tình cũng thua bà chị ruột Bích Diễm.chỉ cần một bài “ Diễm xưa” đủ lưu danh trong âm nhạc VN rồi.’
Con người này vẫn còn làm tốn giấy mực nhiều năm nữa.
Đợi xem…
Chị Mươi qươi! Huy Đức và ĐTQ ở Facebook đó! chác chị Mừ không xem đc nên em copy dzìa nè!
Trả lờiXóaCảm ơn em Ba. Chị viết một tràng dài , khi đăng mới thấy là chưa đăng nhập. Đăng nhập rồi thì lời viết mất tiêu.
Trả lờiXóaĐúng là chị không xem được. Nhờ em chị mới đọc được bài viết của Huy Đức.Hay quá!
Chị cũng nghĩ nếu không có Khánh Ly thì nhạc Trịnh Công Sơn khó có thể đạt đến thành công như ngày hôm nay. Khánh Ly đã đưa nhạc Trịnh vào lòng người!